حکیم عمر خیام
حکیم عمر خیام
 
 

 

  

یک چند  به  کودکی به استاد شدیم

یک چند  ز استادی خود  شاد شدیم

پایان سخن شنو که ما  را چه رسید

از  خاک  در آمدیم  و  برباد  شدیم

حکیم عمر خیام ،  دانشمند ، شاعر ، ستاره شناس  و  ریاضیدان بزرگ ایرانی درحدود سال 1050 در شهر نیشابور به دنیا آمد .

می گویند  خیام  در کودکی با خواجه نظام  الملک  و حسن صباح همکلاس بوده است . اما بعدها ثابت گردید ه هری از انان با فاصله های بسیار ازهم می زیسته اند اما در دوره حیات هم دوره بوده اند.

افسوس که نامه ی جوانی طی شد           

 و آن تازه بهار زندگانی دی  شد

آن مرغ طرب که نام او بود شباب                    

 افسوس ندانم که کی آمد  کی  شد

خواجه نظام الملک وزیر دربار سلجوقی ،

حسن صباح رئیس  و بنیانگذار گروه اسماعیله

 و خیام  یک دانشمند ستاره شناس و ریاضیدان شد.

گر بر فلکم دست بدی چون یزدان                    

برداشتمی من این فلک را  ز میان

از  نو  فلکی  دگر چنان  ساختمی                    

 کازاده  به  کام  دل  رسیدی  آسان
 

خیام به خواهش سلطان ملکشاه سلجوقی

 و وزیر دانشمند او که  همان نظام الملک دوست

دوران کودکی خیام بود ،  

تقویم جلالی را درست کرد.

این تقویم که در سال 1079 میلادی تهیه شد

آنقدر دقیق است که هنوز هم مورد استفاده ی

 ما ایرانیان است  و هنگام  نوروز را 

با استفاده از آن  محاسبه می کنند.

بر چهره ی  گل  نسیم  نوروز  خوش است

                                        بر طرف چمن  روی  دلفروز خوش است

از دی که گذشت هر چه گویی خوش نیست

                                      خوش باش ومگوزدی که امروزخوش است

 

خیام برای اولین بار فاصله ی زمین تا ماه را با استفاده

 از هندسه ، جبر و ستاره شناسی ( نجوم )  محاسبه کرد.

ماییم که اصل شادی و کان غمیم                 

 سرمایه ی  دادیم  و  نهاد  ستمیم

پستیم  و بلندیم  و کمالیم  و کمیم                    

آیینه ی زنگ خورده  و جام جمیم

 

مثلث خیام که به مثلث عروس هم معروف است سالها

در معماری و غیره که احتیاج به زاویه ی 90 درجه بوده ،

 مورد استفاده قرار می گرفته است.

اضلاع این مثلث قائم الزاویه  3 و 4 و 5 هستند.

خیام دانشمند بزرگی بود که تمام عمر خود را به تحقیق

 و کسب علم  و دانش گذراند. او همچنین تحقیقاتی در فلسفه  کرده است.

 

گویند کسان بهشت باحورخوش است             

من می گویم که آب انگورخوش است

این نقد بگیرودست از آن نسیه  بدار                 

 کاواز دهل شنیدن از دورخوش است

 

اما خیلی ها عمر خیام  را از روی 

شعرهایش که  ساده  و پر معنی است

می شناسند .

 می گویند وقتی عمر خیام از تحقیقات خسته

می شده است  و می خواسته استراحت کند،

  به  شعر گفتن  می پرداخته است 

و اغلب  نتیجه ی تحقیقات فلسفی خود را در دو بیت 

 به صورت رباعی  می نوشته است.

ایدوست بیا تا غم  فردا  نخوریم       

 وین  یکدم عمر را غنیمت شمریم

فردا که از این دیر فنا  درگذریم        

 با هفت هزار سالگان سر به سریم  

رباعی شعری است  که

از چهار مصرع ( دو بیت ) تشکیل شده است.

مصرع های اول ، دوم  و چهارم  با هم ، همقافیه اند.

رباعیات خیام  به زبان های  سوئدی ، انگلیسی

 ، فرانسوی ، آلمانی  و بسیاری

  از زبان های زنده ی دنیا ترجمه شده است .  

 
لینک متن:
 
http://www.farsi.se/Gy_boken/2_21_khayam.htm