همراه بامن- مطالب متنوع-شعر-ادبیات (به قلم جستجوگر/f.Sheida)
مطالب متنوع و گوناگون اجتماعی وهنری ..ووووهمراه بامن- مطالب متنوع-شعر-ادبیات (به قلم جستجوگر/f.Sheida)
مطالب متنوع و گوناگون اجتماعی وهنری ..ووووآنچه باید از موسیقی شعر بدانیم به قلم :محمد مطلق
آنچه باید از موسیقی شعر بدانیم
به قلم :محمد مطلق روزنامه نگار
با عرض پوزش از خوانندگان حرفه ای شعر این پست
را برای استفاده دوستانی می نویسم که آشنایی اندکی با
موسیقی شعر دارند و باز هم به خاطر لحن آموزشی
نوشته ام معذرت می خواهم.
انگیزه نوشتن هم کامنتی است که دوستی در پست قبلی
برایم گذاشته بود و گفته بود بیتی را اشتباه نوشته ام.
به زعم ایشان بیت باید اینگونه نوشته می ش
دسحر آمدم نبودی به شکار رفته بودیتو که سگ" برده"
بودی به چه کار رفته بودی
راستی چقدر از موسیقی شعر می دانیم.
من گاه خوانندگان پیگیر و گاه شاعرانی دیده ام
که هنوز موسیقی شعر را نمی شناسند.
قاعدتا قصد من آموزش و حل وفصل کردن
مشکل نیست اما می خواهم توصیه کنم
در هر مقطعی از شناخت شعر هستیم،
بار دیگر برگردیم و موسیقی را مرور کنیم
انواع موسیقی شعردکتر شفیعی کدکنی موسیقی شعر
را به دو بخش الف: بیرونی ب: درونی،
تقسیم کرده اند که منظور از موسیقی بیرونی همان عروض و
منظور از موسیقی درونی،
هارمونی کلمات است که در شعر سپید کاربرد فراوانی دارد.
راستی آیا تفاوتهای
شعر نیمایی و سپید را بر اساس وزن
تشخیص می دهید؟
من سعی می کنم در مورد هر دو بخش موسیقی
بیرونی و درونی به شکلی خلاصه و مفید بنویسم
موسیقی بیرونی موسیقی بیرونی، قالب های
از پیش تعیین شده ای است که باید شعر خود را با آنها
مطابقت دهد. به این قالب ها در علم عروض
بحر گفته می شود.
موضوع خیلی ساده است:
آقا جان کلا
در شعر فارسی هفت بحر اصلی وجود دارد
که به آنها بحور متفق الارکان گفته می شود.
دوازده بحر دیگر از ترکیب این هفت بحر ساخته می شود
که به آنها بحور مختلف الارکان می گویند.
فقط در مورد بحور خالص و اصلی می نویسم
اما پیش از آن یک سوال.
به نظر شما با دانستن این بحور چه مشکلاتی از ما
رفع خواهد شدمهمترین مشکلی که به ساده ترین شکل
رفع می شود این است که
بدون توجه به معنا و یا سابقه ذهنی
می توانید تشخیص دهید فلان شعر از کیست.
به عنوان مثال تمامی شاهنامه در بحر متقارب سروده شده
و یا تمام مثنوی در بحر رمل.
باید بدانیم دوبیتی وزن مشخصی دارد
و همچنین رباعی.
بنابراین اگر شعر عراقی را برایتان خواندند،
احتمال اینکه بگویید بوستان سعدی است صفر است
چون بوستان هم مثل شاهنامه
در بحر رمل و دقیقا با همان وزن سروده شده.
حال از کجا تشخیص دهیم بوستان نیست و شاهنامه است؟
آیا بدون معنا شناسی و صرفا با تکیه
بر قواعد موسیقیایی چنین امکانی وجود دارد؟
بله، شناخت از فنون موسیقی این امکان را در اختیار شما
قرار می دهد و برای نسخه شناسی هم یکی از پارامترهای مطمئن
به شمار می آید.
به عنوان مثال اگر یک شعر وزن دوری داشت
احتمال اینکه مربوط به حافظ باشد تقریبا صفر است
اما 99 درصد باید متعلق به مولوی باشد چون مولوی
به اوزان دوری علاقه خاص دارد
هفت بحر ا صلی متقارب متدارکه زجز جزکامل وافرر
متفاوت بحر با وزنهر بحر با تکرار
یکی از افاعیل عروضی ساخته می شود
که نحوه و تعداد تکرار آن وزن را می سازد
که در ادامه به آن می پردازیم
الف: بحر متقارب که از تکرار فعولن به دست می آید
پی افکندم از نظم کاخی بلندکه از باد و باران نیابد گزندپی افکن/
دم از نظ/ م کاخی/ بلندفعولن/ فعولن/ فعولن/ فعلکه از با/
دو باران/ نیابد / گزندفعولن/ فعولن/ فعولن/ فعل
تمام شاهنامه با این وزن سروده شده
یعنی چهار تا فعولن که فعولن آخری
"مقصور" یا کوتاه شده است.
پس وزن شعر می شود متقارب مثمن مقصور.
متقارب نام بحر، مثمن چون چهارتایی است
و دربیت به هشت رکن تبدیل می شود
و مقصور چون رکن آخری کوتاه شده
تذکر: پیش از نو آوری های غزل معاصر که پس
از خانم سیمین بهبهانی مد شد،
درشعر هزار ساله فارسی هیچ بیتی پیدا نمی کنید
که از 4 رکن کمتر و از 8 رکن بیشتر باشد
تذکر: اگر تعداد ارکان در یک مصرع دو تا بود
" مربع" سه تا بود" مسدس" و چهار تا بود
" مثن" نام می گیرد:
بحر هزج از تکرار مفاعیلن به دست می آید
اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
اگر آن تر/ که شیرازی / به دست آرد /
دل ما رامفاعیلن/ مفاعیلن / مفاعیلن
/ مفاعیلنبه خال هن/ دویش بخشم/ سمرقندو/
بخارا رامفاعیلن/ مفاعیلن / مفاعیلن/ مفاعیلن
وزن شعر هزج مثمن سالم است
پس: بحر رجز از تکرار مستفعلن به دست می آید
ای کاروان آهسته رو کآرام جانم می رود
وآن دل که با خود داشتم با دلستانم می رود
ای کاروان/ آهسته رو/ کارام جا/ نم می رود
مستفعلن/ مستفعلن/ مستفعلن/ مستفعلنو
آن دل که با/ خود داشتم/ با دلستا/ نم می رود
مستفعلن/ مستفعلن/ مستفعلن/ مستفعلن
وزن این شعر رجز مثمن سالم است:
بحر رمل از تکرار فاعلاتن به دست می آید
بشنو از نی چون حکایت می کند
وز جدایی ها شکایت می کند
بشنو از نی/ چون حکایت/ می کند
فاعلاتن/ فاعلاتن/ فاعلن
وز جدایی / ها شکایت / می کند
فاعلاتن/ فاعلاتن/ فاعلن
وزن شعر رمل مسدس مقصور استج:
سه بحر مهجور که در ادبیات عرب رواج داشته
و در فارسی کمتر شعری با این بحور می یابید
کامل، وافر و متدارک استبحر متدارک از تکرار فاعلن،
بحر کامل از تکرار متفاعلن و بحر وافر از تکرار
مفاعلتن ساخته می شود
وزن دوبیتی تمام دوبیتی های تاریخ بشریت
با این وزن سروده می شود
دلی دیرم/ خریدار/ محبتمفاعیلن/ مفاعیلن/ مفاعیلک
ز او گرمس/ تو بازار/ محبتمفاعیلن/ مفاعیلن/ مفاعیل
وزن رباعی تمام رباعی های جهان در طول تاریخ
با این وزن سروده شده،
بعد از این به سروده های خیام نگویید دوبیتی
این کوزه چو من عاشق زاری بوده است
لا حول ولا قوه الا باالله
در بند سر زلف نگاری بوده است
لا حول ولا قوه الا بااللها
ین دسته که در گردن او می بینی
لا حول ولا قوه الا باالله
دستی است که در گردن یاری بوده است
لا حول ولا قوه الا باالله
وزن شعر نو یا نیمایی شعر نو یا نیمایی
تنها تفاوتی که با شعر کلاسیک دارد
این است که در شعر نو ملزم به رعایت تعداد
ارکان ها نیستیم.
به عبارت دیگر شعر نیمایی شعری عروضی است
که تعداد رکن های آن به هم ریخته
و مصرع ها کوتاه و بلند شده است
آی آدم ها که در ساحل نشسته شاد و خندانید
آی آدم/ ها که در سا/ حل نشسته/ شاد و خندا/ نید
فاعلاتن/ فاعلاتن/ فاعلاتن/ فاعلاتن/ فعدر
همین شعر می خوانیم
می زند فریاد و امید کمک داردمی زند فر/ یاد و ام می/ د کمک دا/ رد
فاعلاتن/ فاعلاتن/ فاعلاتن/ فعهمان
طور که دیدید مصرع بالا 5 و مصرع پایین 4
رکن دارد که در شعر کلاسیک چنین چیزی
غیر ممکن است
موسیقی درونی و شعر سپیددر شعر سپید
از آنجایی که به طور کامل عروض یا موسیقی بیرونی
کنار گذاشته می شود،
موسیقی درونی یا هارمونی اهمیت پیدا می کند.
اگر اجازه دهید کمی راجع به آواها حرف بزنیم.
سال ها پیش کتابی ترجمه خواندم
که نه نام کتاب را به خاطر دارم نه مترجم و نه نویسنده اش را
اما تحقیق زیبایی بود
در مورد آواها در زبان و ارتباط آنها با موسیقی و
رنگ و در نهایت حسی که ایجاد می کنند.
به عنوان مثال حرف "آ" معادل صدای نی
و با رنگ سفید نشانه گذاری شده بود
که تکرار آن موجب حالتی غنایی آمیخته
با حسرت خواهد شد
الآ یآ ایها السآقی ادرکاسا و نآولهآ
که عشق آسآن نمود اول ولی افتآد مشکل هآحرف
"د" معادل صدای شیپور،
رنگ سرخ و برانگیزاننده حس پیروزی است،
آوای "ای" معادل صدای ویولن،
رنگ آبی و غنایی امیدوارانه است و و و
شاعران کلاسیک به این جنبه از موسیقی
هم اهمیت می دادند که گاه در جهت معناسازی،
گاه در جهت فضا سازی
و گاه انتقال حس به کار گرفته می شد.
به عنوان مثال به این مصرع از مولوی
توجه کنیداز کف سلطان رسدم
ساغر و سغراق قدمسغراق کلمه ای بی معنی است
و مولانا می توانست بگوید
" ساغر و باده قدم" بدون اینکه اختلالی
در وزن ایجاد شود
اما ایشان ترجیح می دهند
از کلمه بی معنی سغراق استفاده کنند.
خانم سیمین بهبهانی در توصیف این مصرع
می نویسد: صدای قورت قورت شراب را در آن می شنوم
بنابراین مولانا در
این مصرع با موسیقی درونی فضایی واقعی
را برای ما می سازد
اما در این شعر از منوچهری دامغانی
اتفاق دیگری می افتدخیزید و خز آرید که هنگام خزان است
باد خنک از جانب خارزم وزان است
تکرار "خ" و "ز" معنای خاصی نمی دهد
اما تاثیر القایی خاص دارد بگونه ای
که با خواندن آن سردمان می شود
به این شعر فروغ نگاه کنید
من از گفتن می مانم اما زبان گنجشکان
زبان زندگی جمله های جاری جشن طبیعت است
فروغ وقتی از گفتن می ماند
به زبان موسیقی طبیعت که زبان زندگی است
پناه می برد
. صدای جیک جیک گنجشکان را می شنوید؟
همان طور که می بینید در شعر
سپید موسیقی از بین نمی رود
بلکه عمیق تر و پیچیده تر می شود
و برای درک آن نمی توان
به ذوق و قریحه بسنده کرد.
موسیقی درونی هم قواعدی دارد
که با شناخت کامل از آواها به دست می آید
آیا کسی می تواند شعری غمگین بگوید
در حالی که نوشته اش پر از حروف "ش" است
آیا کسی می تواند از توفان حرف بزند
در حالی اهمیتی به حرف"س" نمی دهد
چند نکته مهمبه این بیت از سعدی توجه کنید
خدا کشتی آنجا که خواهد برد
وگر ناخدا جامه بر تن درد
فعولن فعولن فعولن فعول
که وصفش رفت.
می گویند وقتی سعدی این بیت را سرود،
شب فردوسی را به خواب دید
که می گوید اگر من جای تو بودم می گفتم
برد کشتی آنجا که خواهد خدای
وگر جامه بر تن درد ناخدای
همان طور که می بینید وزن هر دو بیت یکی است
اما در شعر دوم احساس حماسی داریم
در حالی که در شعر اول چیزی جز پند و اندرز نیست.
این موضوع چگونه با جا به جایی
کلمات ممکن است بوجود بیاید.
تحلیل طولانی دارد
اما واقعا به این مقایسه فکر کنید
به خدا مغزم درد گرفت بماند برای بعد
نویسنده : محمد مطلق
Stjernetegn: Tvillingen
Fødselsår: Rotte
Bransje: Kunst
Stilling: روزنامه نگار
سایت کادوس:
درلـحظه های باتو بودن...اما ..آه سروده فرزانه شیدا
* درلـحظه های باتو بودن...اما ..آه*
به شوق آمدی ...به شور خندیدم
آنگاه که غروب در غمناکی غربتم
آرام آرام سایه ام را
محو و...محو تر میکرد !!!
وگم می کردم سایه ام را که چون
عمرم کوتاه تر وکوتاه تر میشد
ونمیدانستم
روحم را پیش تر از این ها
گم کرده ام!
وتو میپرسیدی حالم را...!!!
با لبخندی جوابگویت میشدم
خوبم ...خوبَ خوبم ....به لبخندی!
وآرام ....آرام...
قصد رفتن میکردی
و دور میشدی تو
وقتی که من ....آرام ....و... آرام تر
در درون آهسته تر از پیش ...
می مُردم
و تو اما ... خندان... میرفتی
وقتی که من
روح باخته...درآغوش تنهائی
جا می ماندم ...
وآرام تر ازپیش... جان می دادم!!!
...تو اما باور کن...باور کن
...من ....حالم خوب است
خوب ...خوب است!!
فرزانه شیدا
یکشنبه۲۲شهریور۱۳۸۶
دوستان عزیز سایت خبرگزاری
موفقیت اشعار برگزیده فرزانه شیدا را برای
دانلود گذاشته است
در صورت تمایل میتوانید به این سایت مراجعه بفرمائید
http://muovafaghiat.blogsky.com/?PostID=40
سی جمله از فرزانه شیدا
درسایت جاودانها ملاحظه فرمائید
باربارا دی آنجلیس : آنان که از خود
عشق ساطع می کنند
با عشق زندگی می کنند و
با عشق نیز نفس می کشند
دیگران را به سمت خود می کشانند!!!
(جملاتی از سایت جاودانه ها
در باب عشق از باربارا دی آنجلس)
وب سایت وبلاگ فرزانه شیدا به روز شد
ادبیات ِ اضطراری
ادبیات ِ اضطراری
چه اضطراری در همین نوشتن است و در نوشتن ِاین؟
اگر اضطرار را ضرورتی emergency بخواهیم بدانیم،
مانعةالجمع با گشودگی‌های ادبیّات،
آن‌طور که بیشتر این وقت‌ها و
قبل برای‌مان بوده نمی‌شود؟
این تداعی که خواه‌ناخواه با واژه‌ی اضطراب دارد،
الآن‌مان را بلافاصله ذخیره‌ی آینده نمی‌سازد؟
این‌طوری‌ست که اضطرار،
از حالا تا بعد است و تشویش و بحرانش می‌خواهد
موقّتی باشد.
انگار که مقابل و در مقابله با وضعیّت عدم تعادل
یا شرایط ویژه‌ی نامطلوب برآمده باشد
و مأمور ِ بازگشت امنیّت و آرامش باشد.
پس مانند هر چه در تمنّای چیزی‌ست،
تا هست، بی‌وقفه ابرام دارد بر فقدان ِهمان چیز.
این وصف که بود را با آن لازمان‌ومکانی
و ازلی-ابدی بودنی که برخی از ادبیآت
و logos می‌شناسند چه کار؟
می‌شود جعل ِ ترکیب ِ اضطرار ِ مدام کرد
و چسباندش به existence.
مگر انقلاب مدام را قبلش نداشتیم
جای یک پیش‌نهاد؟
امّا این که حالی نمی‌دهد الآن در این نوشتن
پی ِ آن جعل بودن شاید در ناتوانی ِ من
از پیوستاری دیدن باشد
و دیگر این که فربه کردن ِ مفاهیم را به قول ِ آنها
چندان مفید ِ فایده نمی‌دانم که هیچ،
فایده‌اش را آنجایی می‌بینم می‌رسد
که برای من و نوعش هِی ضرر است.
برود کنار.
دیکتاتورها هنگامی که اصل بر دموکراسی باشد،
به نام ِ اضطرار می‌آیند.
اضطرار در واحد تن به polyها نمی‌دهد
(که این فی‌نفسه بد چیزی نیست).
وضعیّت وقتی اضطراری
می‌شود که بداهتن مهم باشد.
پس چگونه می‌تواند تحت ِ پوشش ِ آن وضعیّت
ِ این‌روزهااسمش‌رانبر ِ لیوتاری قرار بگیرد؟
وضعیّت ِ شبانه؟
آری شب‌ها اضطراری‌تر است
و این فقط از شب‌ادراری نیست که این‌طوری‌ست.
سوای همه‌ی ...شعرها اضطرار وضعیّتی خاص و
ناچاری‌آور اگر باشد، حالا چکار کنیم؟
می‌گویند از تارانتینو می‌پرسند چند گانگستر
تا حالا دیده (که این‌قدر می‌سازدشان)
فهرستی از آدمهای فیلم‌های گانگستری رو می‌کند.
عزیز ِ من این دیگر فیلم نیست.
جسم است.
هوا نرسد بهش آدمش می‌میرد خودش می‌پوسد.
امّا کاری که اضطرار می‌کند
(با ما) فقط اخلال در آرامش نیست؛
با خواستی که در پی‌جویی چیزی
مورد ِ هجوم همراهش است، نوع ِ فعّالی از آرامش
را خواه‌ناخواه پیش کشیده
مثل ِ وقتی که ترس تبدیل به غلبه بر ترس می‌شود
و از خلاء عظیم ِ بلعنده کار و کارها می‌آید بیرون.
ادبیّات ما لااقل تا پیش از مشروطه ادواری‌تر
از این بوده که مسأله‌ی اضطرار را بتواند
مجاور سازد.
بعدش اضطرارها چون در قالبی ایدئولوژیک
تعریف می‌شدند،
کل‌نگری ِ ایدئولوژی اجازه‌ی بروز این
چیز به عنوان ِ یک گفتمان ِ مستقل را نمی‌داد.
یعنی ایدئولوژی سخت‌تر از آن بود که بگذارد
این وضعیّت‌های موقتی سرنوشت ِ خویش
پیدا کنند.
بعد و گاهی هم که این‌طوری نبود یا فناء در
لازمان‌ومکان بود و یا هم‌چون امثال ِ ما
راضی به ملعبه‌بازی و ملعبه‌سازی می‌ماند
با سویه‌هاش.
امّا این خواست که ادبیّات الزامن مایاکوفسکی‌وار
نباشد و گرفتار ِ دگم‌های جمعی-نحله‌ای
و تن به کوچه برساند و خیابان،
خواستن از نیامده نیست.
بیرون ِ ایران کم نبوده و توی ایران هم
مثلن شاملو کم‌وبیش بوده و نیما و فروغ و برخی، گاهی.
لازم است اضطرار را هم برای ادبیّات تعریف کنیم
تا منشش شود
(با توجّه به اینکه توی این‌روزهای ما،
ما کم نداریم از از این دست اضطرارها و
: چرا عادت ِ ادبی ِ ما و این‌روزهای م
ا بی زحمت هم هستند؟)؟
توی دوی امدادی تکنیک ِ تعویض ِ چوب اصلن
کم‌اهمیّت‌تر از سرعت نیست.
وقتی نفس کم می‌آوری فکر کردن به
بعدی حسّ خوبی دارد.
احساسات ِ خوب ِ ناکناره‌گیرانه هم این‌روزها کم‌اند.
اگر بشود به جای مجموعه خصائل،
مجموعه مواضع را دید،
نوشتن از اضطرار هم مثل ِ این لوکس نمی‌شود
و با طنینی از به‌دردنخوری در پایان.
نیما صفار
۱۴ دی ۱۳۸۶ ۹:۳۰ بֽظֽ
منبع اولیه : تازه های ادبی
به مدیریت آقای م.مجتبی
اشعاری از فرزانه شیدا
بی تو یک شب میان بستر غم
تا سحرگه ز غصه نالیدم
از غم ء آ سمان ابری دل
تندباری ز سینه باریدم
زار وگریان ترا زدم فریاد
با دلء بیقرار و نومیدم
در خیال از ورای پرده ء اشک
هر دمی چهره ء ترا دیدم
از غم ء دوریت چه گریانم
ا زتو هم عاشقانه رنجیدم
کاش میشد دوباره برگردی
یا بیائی دمی به بالینم
چشم ء امیدء من بدر مانده
ای تو تنها یگانه امیدم
بی تو تنها دوچشم گریانم
بی تو هرگز زدل نخندیدم!!!
ف.شیدا
آشنا گر بدلم هست کسی
آشنا با دل من نیست کسی!!!
می کشم از همه سو رنج وعذاب
یاوری نیست به فریاد رسی
آرزو از چه کنم عمر دراز
خسته ام من دگر از تک نفسی
به چه شوقی بگشایم پروبال
که جهان بوده مرا چون قفسی
که جهان بوده مرا چون قفسی!!!
ف.شیدا
دگر کاری ز دستم بر نیآید
که شاید رنج هجرانت سر آید
بکار ما گره افتاده آن سان
که نتواند کسی آنرا گشاید
برای وصل ما دیگر پس ازاین
خدا باید خداوندی نماید
منو این رنج ودوری وغم تو
چه سان باید غم دوران سرآید؟!
نگیرد قلب من آرامش ازغم
اگر دلدارء قلب من نیآید
ز دلتنگی ء تو دریای شعرم
دلم در وصف تو هردم سراید
خداوندا ندارم طاقت هجر
بگو یارب ! بگو یارم بیآید !!!
چو یک پروانه میسوزم
به شمعء زندگی هر روز
فقط یک قلب غمگینم
دلم جا مانده در دیروز
نه حتی قطره اشکی را
ز چشم زندگی دیدم!
نه حتی .. ذره ای.. بوده
به قلب خسته ام... دلسوز!!!
خداوندا ببین دل را
که از خاطر چه راحت رفت
بگو بر او خداوندا
وفای ا ین جهان آموز
....
دل ء آواره ء ما را
گرفتی و رها کردی
مرا با غصه ء عشقی
دوباره آشنا کردی
سراغم را نمی گیری
کنون در این دم غم ها
نمی پرسی تو حالم را
رها کردی مرا تنها
نمی گوئی بدون تو
چه بگذشته بحال ما
نگه مانده به ره هرروز
که می آید همین فردا
دو چشم ء انتظارم من
چه دیروز و چه هم حالا !!!
ف.شیدا
